Głos z Górnego Śląska

3. Przemiany gospodarcze

Górny Śląsk znajduje się w okresie przejścia ekonomicznego. Destrukcji uległ dotychczasowy, surowcowy model gospodarki regionalnej. Oznacza to wejście całego regionu w fazę postindustrialną.

3.1. Warto podkreślić, że pierwsza faza restrukturyzacji gospodarczej, mimo wielu dotkliwych skutków społecznych, może zostać uznana za zakończoną z przewagą zmian pozytywnych nad negatywnymi. Przyczyniła się do tego w istotnym stopniu śląska kultura pracy budowana na odpowiedzialności i świadomości nadchodzących przemian. Istotną rolę w restrukturyzacji gospodarczej odegrały także rządowe programy sektorowe. W sytuacjach konfliktów społecznych niezwykle pomocna okazała się w wielu miejscach mediacyjna rola Kościoła katolickiego.

3.2. Znacznie rozwinął się sektor szkolnictwa wyższego, zarówno publicznego, jak
i niepublicznego. Górny Śląsk stał się znaczącym w skali kraju obszarem koncentracji środowiska akademickiego i naukowo-badawczego. Uniwersytety i szkoły wyższe są obecne w większości znaczących ośrodków miejskich województwa śląskiego i opolskiego. Jednak wiedza i umiejętności ludzi młodych, których znacząca populacja pojawiła się na rynku pracy w wyniku wysokich aspiracji edukacyjnych oraz bogatej oferty kształcenia, nie znajduje zadowalającej oferty miejsc pracy na rynku regionalnym.

3.3. Pomimo utraty znacznej części tradycyjnego potencjału gospodarczego w okresie ostatniego dwudziestolecia, na Górnym Śląsku pojawiło się nowe, wysoko wykształcone
i ambitne pokolenie mieszkańców, dzięki którym dokonywał się w tym czasie nieprzerwany wzrost gospodarczy regionu. Zawiązało się środowisko przedsiębiorców (pracodawców), założycieli nowych firm. Równocześnie miała miejsce utrata kilkuset tysięcy miejsc pracy
w tradycyjnych, śląskich branżach przemysłowych. W okresie natężonych procesów likwidacyjnych w przemyśle i wyżu demograficznego doprowadziło to w wielu górnośląskich miastach do podwyższonej, w stosunku do krajowej, stopy bezrobocia. Ludzie pracy zmuszeni zostali do przekwalifikowań zawodowych i nasilonych migracji, a także do przyspieszonego przechodzenia na emeryturę.

3.4. Nastąpiło przerwanie tradycji przemysłowych i zanikanie tradycyjnych zawodów, co
w konsekwencji prowadziło do dezintegracji społeczności lokalnych. Skutki przemian gospodarczych destrukcyjnie ujawniają się zwłaszcza w starych dzielnicach mieszkaniowych miast przemysłowych oraz w koloniach robotniczych. Pojawiły się liczne środowiska ludzi trwale wykluczonych, poszerzyły się obszary patologii społecznych, biedy i bezrobocia. Programy wsparcia i zasilania finansowego przekształceń przedsiębiorstw państwowych
i założycieli nowych firm miały bardzo często charakter zmian bardziej instytucjonalnych, tworzenia instytucji otoczenia biznesu, niż silnego wsparcia kapitałowego.

3.5. W ostatnich dekadach na obszar Górnego Śląska napłynął w znacznej skali kapitał
i bezpośrednie inwestycje zagraniczne. W dużych przedsiębiorstwach, wraz z ich komercjalizacją i prywatyzacją, pojawili się inwestorzy strategiczni. Powstał sektor biznesu międzynarodowego w przemyśle i usługach, w sektorze bankowym i ubezpieczeniowym. Pojawiły się zupełnie nowe działalności i branże gospodarcze, a dzięki nim procesy innowacyjne i przyspieszenie przemiany strukturalnej.

*****

Nowa gospodarka górnośląska jest nadal w procesie tworzenia się. Górny Śląsk okazuje się współcześnie jednym z trzech polskich regionów o najwyższym poziomie atrakcyjności inwestycyjnej. Na silniejsze niż dotychczas wsparcie zasługuje jej rozwój wiązany
z potencjałem intelektualnym; naukowym i kulturalnym.