Pytania o jedność

Tematyka jedności, synodalności i wizji Kościoła to kluczowe zagadnienia badawcze, którymi zajmują się pracownicy Wydziału Teologicznego UŚ – podkreśla Ludmiła Lech - Bartlik, przewodnicząca konferencyjnego komitetu organizacyjnego. - Niedawno w Rzymie zakończyła się druga sesja synodu, gdzie dyskutowano nad zagadnieniami, które znalazły się w centrum naszej konferencji. Postanowiliśmy zaprosić do Katowic najważniejsze osoby, biorące udział w obradach, które mogłyby podzielić się wypracowanymi wnioskami oraz przedstawić swoje wizje Kościoła. Warto oddać, że konferencja jest wydarzeniem o charakterze ekumenicznym. W wystąpieniach brały udział osoby z innych odłamów chrześcijaństwa  -  zuważa Lech - Bartlik.  

Konferencja trwa od 4 do 7 listopada. W tym czasie w głównej auli wydziału można wziąć udział w wykładach, dyskusjach i wystąpieniach wybitnych przedstawicieli świata teologii i innych nauk. 

W czasie jednego z paneli, który przypadł na pierwszy dzień wydarzenia zaprezentowano wnioski wypracowane podczas spotkań synodalnych organizowanych przy parafiach i wspólnotach w całym Kościele Powszechnym. Wystąpienia wygłosili zaproszeni goście z Litwy, Słowacji i Czech: prof. Benas Ulevičius z Uniwersytetu Vytautas Magnus w Kownie, Radoslav Lojan z Katolickiego Uniwersytetu w Ružomberku oraz Josef Mikulášek z Uniwersytetu Palackiego w Ołomuńcu. Każdy z gości nakreślił krótko sytuację panującą obecnie w jego lokalnej wspólnocie Kościoła. 

Przedstawiciel Litwy zaznaczył na wstępie, że odsetek deklarujących przywiązanie do Kościoła katolickiego w jego kraju wciąż jest bardzo wysoki i wynosi około 80 procent. Wskazuje to na fakt, że mimo postępującej w Europie sekularyzacji i zauważalnego spadku zaufania do instytucji religijnych, litewskie społeczeństwo pozostaje w pewien sposób odporne na te trendy, a przynajmniej nie postępują one tak szybko, jak w innych krajach. Podkreślił jednak, że dzięki sprawnej realizacji spotkań synodalnych, których celem było przede wszystkim wsłuchanie się w głos wiernych i pasterzy, udało się wyodrębnić kilka najbardziej istotnych wyzwań, z którymi musi się mierzyć litewski Kościół.

Jako pierwszą wymienił stałą potrzebę nawracania, podkreślił, że zarówno duszpasterze jak i wierni powinni stale podejmować próby nawrócenia, ale także nieść je innym. Kolejnym problemem, który został nakreślony w czasie wystąpienia okazało się niedostateczne otwarcie litewskiego Kościoła na głos i potrzeby młodych ludzi. Prelegent podkreślił, że młodzi litewscy katolicy pragną więcej przestrzeni, która umożliwiłaby im organizację spotkań wspólnotowych i formacyjnych, które przyczynią się do zacieśnienia więzi między nimi.

Wśród problemów wymienił także zbyt małą otwartość wspólnot parafialnych na nowych ludzi, zwłaszcza takich, którzy poszukują swojego miejsca, długo pozostawali poza Kościołem lub nie wpisują się w tradycyjny stereotyp katolika. Zdaniem prelegenta takie osoby często muszą mierzyć się z brakiem zaufania ze strony „rdzennych” członków parafii. Wśród kwestii podnoszonych w czasie synodalnych wysłuchań na Litwie znalazły się także: większa przejrzystość finansowa, postrzeganie Kościoła jedynie jako dostarczyciela usług, który musi konkurować z innymi podmiotami na „wolnym rynku” czy niedostateczny poziom duszpasterstwa rodzin i młodych małżeństw. 

Na zakończenie swojego wystąpienia przedstawiciel Litwy zaznaczył, że Kościół w jego ojczyźnie powinien stać się bardziej dostępny zarówno w sensie dosłownym, poprzez dłuższe otwarcie świątyń dla wiernych pragnących się w nich modlić, jak i metaforycznym. Lokalna parafia powinna bowiem stać się przede wszystkim wspólnotą, przyjmującą także nowych, którzy pragną do niej dołączyć. Nie zaś zamkniętą grupą i miejscem świadczenia sakramentalnych usług. 

W przypadku Kościoła na Słowacji proces synodalny został stosunkowo dobrze przyjęty przez wiernych. W rozmowach oprócz samych katolików brały także udział wspólnoty ekumeniczne oraz osoby niewierzące. Jak zaznaczył słowacki prelegent, średni odsetek wiernych biorących udział w wysłuchaniach synodalnych wynosił około 40 procent. Dodał, że kobiety brały w nich udział znacznie chętniej niż mężczyźni. Pośród najważniejszych problemów, z którymi musi się dziś mierzyć Kościół na Słowacji, wymieniano konieczność przekazania większej odpowiedzialności za wspólnotę świeckim oraz zachęcenie ich do troski o życie Kościoła.

Istotnym problemem, który wskazali słowaccy wierni jest samoograniczenie się Kościoła jedynie do posługi sakramentalnej. Jest ona oczywiście podstawową misją Kościoła Powszechnego, jednak, jak podkreślał prelegent, ważna jest także odpowiednia organizacja lokalnego duszpasterstwa, które mogłoby angażować parafian i budować wśród nich prawdziwą wspólnotę opartą na miłości do Chrystusa i bliźniego. Proces ten został nazwany przechodzeniem od duszpasterstwa statycznego do dynamicznego. Kończąc mówca podkreślił, że wprowadzenie tych zmian w lokalnym Kościele będzie długim procesem, który jest jednak konieczny. Zaznaczył także, że Synod o synodalności zaproponowany przez papieża Franciszka powinien stać się normą i stylem życia, nie jednorazową i przejściową inicjatywą. 

W Czechach pierwsze wyzwanie pojawiło się już na etapie organizacji synodalnych wysłuchań. Okazało się bowiem, że liczba księży włączających się w przygotowania jest bardzo niska. Prelegent zwrócił także uwagę na sporą centralizację czeskiego Kościoła, która przyczynia się do wielu problemów na poziomie lokalnym, jak choćby organizacja ciekawych inicjatyw duszpasterskich. Sporym wyzwaniem okazała się również konieczność lepszej formacji kapłanów, którzy dziś nie są postrzegani jako pasterze, ale jako strażnicy i egzekutorzy katolickiej doktryny. 

 "Chrześcijaństwo w Europie. Pytania o jedność” to prestiżowe wydarzenie wpisujące się w program Europejskiego Miasta Nauki 2024. Zostało objęte honorowym patronatem przez abp Adriana Galbasa SAC oraz prof. dr hab. Ryszarda Koziołka, rektora Uniwersytetu Śląskiego.