Pan Bóg stworzył cię polskiej ziemi synem, bądź więc Polakiem myślą, mową, czynem – te słowa śląskiego Wernyhory, jak nazywano Wawrzyńca Hajdę, niewidomego poetę z Piekar Śl., mieszkańcy Śląska mogli zgodnie z literą prawa wcielić w życie dopiero 20 czerwca 1922 roku. Właśnie tego dnia na teren wschodniej części Śląska wkroczyły wojska polskie, oficjalnie wieńcząc starania powstańców o przyłączenie do Rzeczypospolitej.


Umajone i we łzach


– Katowice nigdy nie były i prawdopodobnie nie będą tak wystrojone, umajone jak właśnie na wkroczenie wojsk polskich. Między rynkiem a Bogucicami było chyba 12 bram triumfalnych – wspominał w rozmowie z GN Czesław Rymer, syn pierwszego wojewody śląskiego.

– Ojciec bardzo wcześnie wyjechał z domu, a myśmy z rodzeństwem czekali w naszej willi, na rogu Bankowej i Warszawskiej. Ja miałem wtedy 5 lat, a moja najstarsza siostra – 16. Lataliśmy od okna do okna i obserwowaliśmy samochody kursujące przed defiladą. Nie było okna ani balkonu, który by nie był wystrojony girlandami. Ludzie stali stłoczeni na chodnikach. Wreszcie ktoś krzyknął: „Jadą!”. Na czele jechał gen. Szeptycki, a w pierwszej kompanii szli powstańcy śląscy, o ile pamiętam z pułku bytomskiego, który wsławił się też udziałem w Bitwie Warszawskiej. To była bardzo uroczysta chwila. Wszyscy mieliśmy łzy w oczach. Z radości, że wracamy do Polski.
O tym, jak ważne było to wydarzenie, świadczą zapiski, które odnaleźć można w wielu kronikach i annałach. Jeden z nich znajduje się w Szkole Podstawowej nr 7 w Mysłowicach. „Ziścił się sen naszych największych patriotów, naszych męczenników i naszych wieszczów. Po 123 latach niewoli odzyskał naród polski własne, niepodległe państwo. Pozostała jeszcze przy Niemcach dzielnica śląska, jęcząca od 600 lat pod jarzmem pruskiem, tęskniąca do matki – Polski. Ale po trzykrotnem, ciężkiem zmaganiu się krwawem dzielnych powstańców górnośląskich z przemocą niemiecką, po przeprowadzonym plebiscycie, część tej prastarej dzielnicy piastowskiej została przyznana Polsce. 20 czerwca 1922 roku wkroczyły na Górny Śląsk wojska polskie, witane entuzjastycznie przez ludność polską i zaraz też rozpoczęła się organizacyjna praca urzędów i szkół na tym terenie” – to pierwszy wpis sporządzony w języku polskim, jaki znalazł się w szkolnej kronice. Został opatrzony cytatem: „Rozprysła się w proch i pył krzyżacka zawierucha”.


Cała Polska świętuje


Po Katowicach polscy żołnierze zawitali do Huty Królewskiej. Tam swoją obecność silnie zaznaczyli niemieccy mieszkańcy Śląska. W ich imieniu dr Noll, radca miejski, deklarował zgodną współpracę na rzecz odradzającej się państwowości polskiej. „Jesteśmy gotowi współdziałać i współpracować według najlepszej wiedzy i możności nad odbudową młodej państwowości polskiej” – zwrócił się do gen. Kazimierza Goroszkiewicza.
Te dni dokumentują fotografie, które zebrało Muzeum Historii Katowic. Wystawę „90 lat temu przyłączono Górny Śląsk do Polski...” można oglądać do pierwszych dni września. – Wypożyczyliśmy fotografie z chorzowskiego Muzeum oraz Muzeum Czynu Powstańczego, które ma swoją siedzibę na Górze Świętej Anny – wyjaśnia Michał Cieślak, komisarz ekspozycji.
Na zdjęciach utrwalone zostały nie tylko wydarzenia czerwcowe, kiedy do Katowic w konnym pochodzie wjechał gen. Stanisław Szeptycki. Przez cały kraj przetoczyła się wtedy fala radości. Największe uroczystości związane z przyłączeniem Śląska do Polski zostały zorganizowane w Krakowie, Warszawie i Poznaniu.
– W Krakowie świętowano dwukrotnie: po raz pierwszy
20 czerwca we wszystkich kościołach biły dzwony, odezwały się także syreny zakładowe. Pod pomnikiem Adama Mickiewicza odbyła się patriotyczna akademia. Z kolei 9 lipca w krakowskich uroczystościach wziął udział Wojciech Korfanty – mówi M. Cieślak. – Poznań świętowanie odzyskania Śląska połączył z rocznicą bitwy pod Grunwaldem 15 lipca. Natomiast największe poza Górnym Śląskiem obchody miały miejsce w Warszawie. 15 lipca przez miasto przemaszerował pochód, w którym wzięli udział nie tylko przedstawiciele władz państwowych i delegacja Sejmu Śląskiego, lecz także kombatanci z powstania styczniowego i powstań śląskich.