W dużej mierze przyczynił się do tego ówczesny nuncjusz apostolski w Polsce abp Józef Kowalczyk. „To on zauważył 25 lat temu, że decyzja o jej powstaniu będzie rzutowała na przyszłe pokolenia Górnoślązaków, zamieszkałych między Opolem, Gliwicami i Katowicami” – pisze ks. Henryk Olszar w specjalnej publikacji wydanej z okazji jubileuszu metropolii.

Dla przyszłych pokoleń

O nowym podziale administracyjnym Kościoła w Polsce zaczęto intensywnie rozmawiać w 1991 roku, po zakończeniu czwartej pielgrzymki Jana Pawła II do ojczyzny. Sam papież pisał – w wysłanym do kard. Józefa Glempa liście – że „chodzi o to, by struktura organizacyjna Kościoła w Polsce uzyskała stosowną proporcję między Wschodem a Zachodem, nie tylko przez doraźne korekty, ale przez nowe rozplanowanie ośrodków diecezjalnych, wkomponowanie w kościelne prowincje (metropolie)”.

Z postulatem utworzenia metropolii katowickiej biskupi nosili się już od dłuższego czasu. Na zebraniu 30 października 1991 roku w nuncjaturze w Warszawie uzasadniono to tym, że „Śląsk stanowi samodzielny region”. Nowa metropolia katowicka – a wraz z nią 7 innych przy jednoczesnej reorganizacji 5 pozostałych – powstała 25 marca 1992 roku na mocy bulli papieskiej Totus Tuus Poloniae populus (Cały Twój lud w Polsce). Konsekwencją tej reformy kościelnej było m.in. oddanie przez diecezję katowicką prawie połowy dotychczasowego terytorium – jej północnej i południowej części – na rzecz powstających diecezji: bielsko-żywieckiej i gliwickiej. Tej pierwszej przekazano 8 dekanatów i 84 parafie (127 księży diecezjalnych i 16 księży zakonnych oraz około 300 tys. wiernych), a drugiej odstąpiono 6 dekanatów i 50 parafii (79 księży diecezjalnych i 6 księży zakonnych oraz około 200 tys. wiernych). Z 43 dekanatów przy dawnej diecezji katowickiej pozostało 30, a z 434 parafii zachowano 300. W ten sposób w skład metropolii katowickiej jako diecezje sufragalne weszły Opole i Gliwice. Z kolei ordynariusza katowickiego podniesiono do godności arcybiskupa metropolity.

Zachować tożsamość

„Utworzenie metropolii katowickiej uzasadniono znaczeniem, jakie odgrywa ten okręg kościelny z punktu widzenia administracji państwowej, bardzo dużą liczbą mieszkańców, istnieniem silnego ośrodka przemysłowego, pracą licznych i dobrych kapłanów oraz dynamicznie rozwijającym się duszpasterstwem” – pisze ksiądz Henryk Olszar. Przeprowadzona wówczas reforma administracji kościelnej była największą tego typu zmianą w powojennej Polsce. Przy jej wprowadzaniu wzięto pod uwagę kilka ważnych czynników, m.in. „względy natury historycznej, geograficznej, kulturowej, politycznej, przemysłowej i ekonomicznej, a nawet psychologicznej”.