A gdzie reszta materiału?

– Arcybiskup Józef Gawlina miał twardą śląską duszę. Wymagał nie tylko od podwładnych, ale także od siebie – mówi ks. prof. Jerzy Myszor.

▲ Spotkanie promocyjne odbyło się w Centrum Edukacyjnym IPN Przystanek Historia. Wzięli w nim udział abp Wiktor Skworc, dr Sebastian Rosenbaum, prof. Jan Żaryn i ks. prof. Jerzy Myszor.
ks. Adam Pawlaszczyk /Foto Gość

Opublikowane nakładem Księgarni Świętego Jacka „In viam pacis. Dziennik Biskupa Polowego Wojska Polskiego 1939–1945” to zapiski śląskiego kapłana z lat 1939–1945.

Zeskanowanie, przepisanie i opracowanie materiału zajęło cztery lata. – Niestety, musieliśmy się podczas pracy zmagać z kilkoma problemami, m.in. bardzo brzydkim charakterem pisma biskupa. Musimy pamiętać, że notatki były sporządzane w warunkach polowych i to dodatkowo wpływało na ich czytelność – wyjaśnia ks. prof. Jerzy Myszor, który odpowiadał za redakcję tomu.

– Trzeba przyznać, że niektóre fragmenty czyta się trochę jak książkę adresową: wymienione są godziny i nazwiska – dodaje dr Sebastian Rosenbaum, przedstawiciel IPN, podczas spotkania promującego książkę. Wspólnie z ks. prof. Myszorem i prof. Janem Żarynem zastanawiali się nad nową perspektywą, jaka otwiera się w ocenie wydarzeń historycznych w kontekście tych zapisków. – To nie jest literatura piękna, tylko literatura faktu. Stąd jej ogromna wartość, bo są to refleksje nad tu i teraz, spisywane po rozmowach. To świadectwo utrwalone z punktu widzenia bardzo specyficznego świadka wydarzeń – przyznał ks. prof. Myszor.

– Takie zapiski są dla historyków wielką sprawą. Dołączają do kolekcji polskich źródeł opisujących XX wiek. Nie waham się zestawić ich z „Pro memoria” kard. Stefana Wyszyńskiego. Nazwałbym je zapisem wkładu ludzi Kościoła w walkę o polską niepodległość – dodał prof. Jan Żaryn.

Ks. prof. Myszor przypomniał, że notatki prowadzone przez biskupa ze Śląska są obecnie bardzo rozproszone. Część z nich przechowywana jest na Jasnej Górze, inne w Rzymie. Opublikowany fragment trafił w jego ręce za pośrednictwem abp. Szczepana Wesołego. – Redaktor naczelny „Gościa Niedzielnego” ks. Tkocz wskazał mnie jako redaktora „Wspomnień” biskupa Gawliny. Okazało się, że jest to właściwie skończona publikacja, nawet z wprowadzoną korektą. Od razu zapytałem: gdzie jest reszta materiału? Wszystko wydało mi się zbyt szczegółowe i podejrzewałem, że muszą istnieć jakieś dzienniki, na których abp Gawlina się opierał – wspomina ks. prof. Myszor. Oryginalne zapiski zostały przekazane przez abp. Wesołego krótko przed jego śmiercią.

Tytuł publikacji „In viam pacis” (łac. W drodze do pokoju) został zaczerpnięty z frazy, którą abp Gawlina opatrywał każdy ze swoich notesów. To może się wydawać nieco paradoksalne, zważywszy na lata, których notatki dotyczą. W tym czasie nie tracił on jednak nadziei na przywrócenie ładu w Europie.

Arcybiskup Gawlina należy do wyjątkowych synów śląskiej ziemi. Od samego początku jednoznacznie deklarował się jako ksiądz polski, dlatego po plebiscycie wybrał polską stronę Górnego Śląska. Od 1924 roku współtworzył „Gościa Niedzielnego”, był także sekretarzem generalnym Ligi Katolickiej Administracji Apostolskiej Górnego Śląska. Po zatargu bp. Galla z marszałkiem Piłsudskim został biskupem polowym. Był bardzo zaangażowanym kapłanem, który w czasie II wojny światowej objął duszpasterską opieką nie tylko żołnierzy, ale i Polaków na wychodźstwie.

Wdzięczność za publikację wyraził obecny na spotkaniu abp Wiktor Skworc. – Dziękujemy za odkrycie prawdy o człowieku – zwrócił się do ks. prof. Myszora metropolita katowicki. – Biskup Gawlina w swoim życiu zawsze starał się być sługą prawdy – podkreślił.

Arcybiskup Skworc zdradził również, że zachowane są zapiski biskupa katowickiego Herberta Bednorza, dawnego współpracownika abp. Gawliny. Zajmują 20 zeszytów. „In viam pacis. Dziennik Biskupa Polowego Wojska Polskiego 1939–1945” to kolejny tom z serii „Źródła do dziejów Kościoła katolickiego na Górnym Śląsku”.