Średniowieczne Katowice

Aleksandra Kowalczyk

publikacja 11.09.2018 13:10

11 września 153 lata temu na zamku Babelsberg król Prus Wilhelm I nadał Katowicom prawa miejskie.

Średniowieczne Katowice Prawdopodobnie najstarszy budynek Katowic - dawny folwark Tiele-Wincklerów z 1853 r. w dzielnicy Dąbrówka Mała Przemysław Kucharczak /Foto Gość

Kiedy myślimy o dawnych Katowicach, mamy przed oczami stare kamienice, kominy i huty. Typowe XIX- wieczne miasto. Jednak jego historia rozpoczęła się już kilka wieków wcześniej.

Lasy i bagna

Tereny dzisiejszych Katowic porastały kiedyś gęste lasy (do tej pory stanowią one obszar ponad 40%). Przez knieje płynęły liczne strumienie, a na wilgotnych gruntach tworzyły się mokradła. Bory były schronieniem wielu dzikich zwierząt, które także i obecnie dobrze czują się w Katowicach. Wraz z rozwojem osadnictwa lasy były stopniowo karczowane. Tereny, które w ten sposób uzyskano okazały się niezbyt żyzne. Mimo to, ludzie uprawiali na nich żyto, jęczmień, owies, proso i chmiel, a z warzyw głównie kapustę i buraki. Osadnicy trudnili się również rybołówstwem.  

Dęby, bory, łęgi

Nie wiadomo, kiedy dokładnie powstały na tych terenach pierwsze wsie. Pierwsza wzmianka pochodzi z XIII- wiecznego dokumentu i dotyczy osady o nazwie Krasni Damb (dzisiejszy Dąb). W 1299 roku Dąb został przekazany klasztorowi Bożogrobców w Miechowie.

W średniowieczu rozwinęły się też osady takie jak na przykład Bogucice, Ligota, Szopienice, Załęże. Średniowieczną historię ma również wieś o nazwie Uniczowy. Z tej osady wyodrębniły się później trzy inne wsie - Piotrowice, Podlesie i Zarzecze. Większość osad, które powstały w średniowieczu swoje nazewnictwo zawdzięczają przyrodzie np. Dąbrówka - dąb, Borki - bory, Załęże - łęgi, czyli grząskie i podmokłe tereny.

Kuźnice

Ziemie dzisiejszych Katowic obfitowały w drewno i wodę. Sprzyjało to przetwarzaniu rudy darniowej, która płytko zalegała w ziemi. Dlatego z historią miasta łączy się też rozwój kuźnic, czyli prymitywnych warsztatów hutniczych. Jedną z nich była Kuźnica Bogucka. Pierwsza wzmianka o niej pojawia się w dokumencie sądowym z 1397 roku. Oprócz Kuźnicy Boguckiej funkcjonowało jeszcze kilka innych kuźnic np. Kuźnica Załęska. W pobliżu warsztatów powstawały osady, w których wytwarzano przedmioty potrzebne kuźnikom.

W taki sposób postały Panewniki, gdzie produkowano panwie, czyli wielkie metalowe naczynia.

Wiejskie początki

Właśnie na terenach Kuźni Boguckiej pod koniec XVI wieku powstała wieś Katowice. Jej założycielem był kuźnik Andrzej Bogucki. Po raz pierwszy nazwa osady pojawiła się w dokumencie z wizytacji parafii bogucickiej w 1598 roku. Do końca XVIII wieku używano zamiennie nazw Kuźnia Bogucka i Katowice. Trudno ustalić skąd wzięła się nazwa osady. Niektórzy mówią, że od pierwszego osadnika o przydomku „kat”. Inni twierdzą, że dawne chaty zagrodników nazywano kątami. Dziś niestety raczej już do tego nie dojdziemy.

Katowice miastem

Począwszy od XIII do XIX wieku ziemie na których powstały Katowice często zmieniały właścicieli. Najczęściej należały do książąt lub znamienitych rodów. Do najbardziej znanych właścicieli należy chyba przemysłowiec Franz Winckler (XIX wiek), który odmienił losy tej mało znaczącej wsi. Dzięki niemu Katowice zyskały kolej żelazną i ta niewielka osada zaczęła przemieniać się w przemysłowe miasto.

Mimo niechęci chłopów do jakichkolwiek zmian, w 1864 roku podczas posiedzenia zarządu gminy przegłosowano wprowadzenie w Katowicach miejskiej ordynacji wyborczej. Rok później 11 września król pruski Wilhelm I Fryderyk przyznał Katowicom prawa miejskie. Od tej pory możemy mówić o miejskiej historii Katowic.

Korzystałam z książki Urszuli Rzewiczok „Zarys dziejów Katowic 1299- 1990”.

TAGI: