Cały tekst po polsku przeczytasz tu: Tu się dorobił, ale Śląska nie kocha

Jako urodzóny w Siymianowicach niy móg żech łopuścić spotkanio ludziów, kerzi sie fest przejmujóm Ślónskym, w niydowno łotworzónym bardzo piyknym Parku Tradycji na terynie zawartyj gruby Michał w Siymianowicach-Michałkowicach. Impreza sie mianowała oficjalnie: „Co nas łączy, co nas dzieli” debata o śląskiej tożsamości. Łod takich prelegyntów jak prof. zw. dr hab. Franciszek Marek, dr Jerzy Gorzelik, red. Marek Szołtysek, red. Piotr Semka i ks. Jerzy Andrzej Klichta, zebranych jeszcze ku tymu w jednym miejscu, bóło czego posuchać. Miałoby sie sam pochwolić inicjatywa siymianowickigo prezydynta, Jacka Guzego, kery ta ślónsko i polsko intektualno elita skludziół w jedne miejsce.

W drugi czyńści debaty mógli sie pytać ludzie z publiki. Mógli, ale przeważnie woleli sami emocjónalnie łosprowiać. Jo bych sam chcioł pozbiyrać pora rzeczy z tyj imprezy, kere podug mie coś ważnego godajóm o Górnym Ślónsku. Nó bo jake powinności mo taki Ślónzok?

Harówa Ślónzoków i Zagłymbioków

Prof. zw. dr hab. Franciszek Marek napómino, że na przemysłowym Ślónsku bółoby lepi, jakby procesy integracji ludności bóły bardzi zaawansowane. Winni tymu byli tzw. Galileusze, czyli byamtry ścióngniynte przed wojnóm z Małopolski, a potym  urzyndniki z Czerwónego Zagłymbia, take, co sie na Ślónsku bogaciyli, ale nigdy sie niy czuli sam w dóma, a po śmierci dali sie pochować we swojich rodzinnych miejscowościach.

Podug prof. Marka dobro integracjo ludności jes na Dolnym Ślónsku. Prziczynióła sie do tego, że  Katowice przi Wrocławiu wyglóndajóm dzisiej jak wieś.

A jo bych pedzioł, że tyn przikład ze Wrocławiym jes znamiynny, bo jo niy wiym, jakby dzisiej wyglóndała i Warszawa i tyn piykny Wrocław, jakby niy harówa Ślónzoków i Zagłymbioków ze miastów Górnoślónskigo Okryngu Przemysłowego po wojnie, łod samego jeji końca, zanim jeszcze najechało sam pełno robotników z inkszych  polskich ziymiów. A i potym jeszcze dugo musieli sie te przijezdne uczyć dyscypliny przemysłowyj roboty łod miejscowych.

Lepsze życie abo dobro zabawa

Dr Jerzy Gorzelik wyłożół sprawa  po naukowymu. Na Górnym Ślónsku jes podug spisu GUS doś wielgo grupa ludzi, co deklarujóm ślónsko narodowoś. Jejich „suwerynno” deklaracjo tożsamościowo miałaby niy być kwestiónowano. 

Podug łosprowiano dr. Gorzelika autonómio postulowano przez Ruch Autonomii Śląska to niy jes ruch autonómii Ślónzoków, ino odwołuje sie do ideji autonómii terytorialnyj. Państwa scyntralizowane źle funkcjónujóm i trza jejich ustrój zmiynić z unitarnego na federalny. Wtedy bydzie wszyskim dobrze.

Z tego, co wiym, to za autonómiami regiónalnymi jest Polsce blank mało ludzi. Za to jes w ni dużo takich, kerzi majóm nerwy na take eksperymynty. Czyjimi rynkami miałoby sie wywojować te rewolucyjne zmiany? Boja sie, że juzaś te trocha Ślónzoków mo bezinteresownie fóndnóńć reszcie Polski, Europie, a może całymu światowi lepsze życie, abo przinajmi dobro zabawa. Jak wiadómo, Ślónzoki zawsze radzi dzielili się z inkszymi i niy poradziyli sami korzystać ze żodnych okazjów, ale to niy może tak iś wiecznie, bo nos niy styknie. Czy niy bółoby lepi dlo Ślónzoków, jakby sie ruch dr. Gorzelika nazywoł „Ruch Autonomii Regionów” - bez żodnego „Ślónska” w nazwie?

„Ó” czy„om”

Red. Marek Szołtysek godo, że ludzie na Ślónsku mieliby niy polaryzować poglóndów, szukać rozwiónzań pośrednich abo przynajmi tolerować pomysly drugich ludziów. Sam mo recht.

Ze sprawóm ślónski godki jes u niego gorzi. Marek Szołtysek czeko na take ustalynia kodyfikacyjne, na kere sie zgodzi wiynkszoś środowisków. Mógby na przikład używać pora nowych ślónskich literów, jakby bóła jasnoś, że sóm przez wszyskich uznowane. Ale tego niy ma i chyba jeszcze dugo niy bydzie. Beztóż we nowszych ksiónżkach red. Szołtysek używo do zapisanio ślónski samogłoski pośredni miyndzy o i u litery „o”, kero jes u niego wytuszczóno, tzn. pogrubióno i pochylóno, tzn. pisano kursywóm.

Jako slawista jes żech rod tymu, że red. Szołtysek wcale zapisuje samogłoska pośrednio miyndzy o i u, bo na Ślónsku jes nojwiyncy takich, co ta samogłoska piszóm jak normalne „o” i to jes bardzi po małpolsku niż po ślónsku. Jednak jak czytóm we zapisie łod red. Szołtyska (np. w jego „Ślonskim elemyntorzu”) take słowa jak: Ślonzokow, rzondzioł, mojom babom, to jes mi blank jasne, że ślónsko pisownia, kero jo propaguja – ze zapisywaniym samogłoski pośredni miyndzy o i u literóm „ó” jes nojlepszo i nojbardzi funkcjónalno, ło czym pisza, kaj ino moga. W ni by red. Szołtysek pisoł: Ślónzoków, rzóndzioł, mojóm babóm.

Niy śmiy „narzucać” wizyjów

Podug red. Piotr Semki rodowity Ślónzok miołby sie dać pokój z godaniym ło swoji rdzynności, bo jak łón tak godo, to sie inni czujóm gorsze. Wypóminanie kómuś pochodzynio może być zaczóntkym jakiś chaji. Ślónsko mniyjszoś niy śmiy „narzucać” swojich wizjów, np. ło historii abo ło ślónski godce polski wiynkszości na Górnym Ślónsku. Niyślónsko wiynkszoś niy miałaby Ślónzokóm przeciepować, że sóm Szwaby, skuli tego, że Ślónzoki majóm jakeś elemynty z niymiecki kultury, ino ta wiynkszoś mo szanować Ślónzoków za wysiłek, kery łóni zrobiyli, żeby sie złónczyć ze Polskóm.     

Z ciekawszych wypowiedziów ze siymianowicki debaty miałoby sie jeszcze łopedzieć ło stwierdzyniu ks. Jerzego Andrzeja Klichty, kery uważo we sprawie godki, że na Ślónsku „...jeżeli media niemieckie nie będą mącić, to specjaliści dogadają się...”, nó i o przemówiyniach red. Jadwigi Chmielowskiej, kero wygłosióła m.in., że ważno jes emanacjo polski tradycji ślónski, wiernoś, gościnnoś, i to jes iskra ze ślónski ziymi dlo całyj Polski.

Burzliwyj dyskusji ło ślónski historii niy byda sam kómyntowoł. Co łóna bóła we wercie, musielby się wypowiedzieć historyki. Zresztóm już trocha już ło tym napisali we internecie.

Superciynżke misje

Żeby ze siymianowicki debaty bół jakiś pożytek, trza dó ni coś jeszcze coś dołożyć. Bo wedug mie nojważniejsze jes to, czego w ni prawie wcale niy bóło. Powyży staroł żech sie przede wszyskim pozbiyrać ze chyba sztyrogodzinnyj, bardzo rozgodanyj imprezy regiónalnyj wiadómości ło tym, jake obowiónzki mo mniyjszościowy Ślónzok. I pokozało się, że jejich lista jes dugo i bogato w możliwie jak nojbardzi skómplikowane trudności. Ale tyż chciołbych sie z tyj debaty dowiedzieć, jake powinności wobec górnoślónskigo regiónu mo wiynkszościowy niy-Ślónzok. I sam żech sie prawie nic niy doczekoł. Nó bo przeca wymiynióne przez red. Piotra Semki niyprzeciepowanie Ślónzokóm, że sóm Szwaby i szanowanie Ślónzoków za wysiłek, jaki te Ślónzoki zrobiyli, żeby sie połónczyć ze Polskóm, to niy sóm jakeś superciynżke i liczne  misje do wypełniynio we miejscu, w kerym sie miyszko już koło dziewyńdziesiónt lot. Niy jes tak, że niy-Ślónzoki niy wiedzóm, że majóm obowiónzki wobec Ślónska, abo, że jich niy wykónujóm, ale jes tak, że sie ło tym prawie wcale niy godo.

A jo to widza tak: świadómo legitymizacjo wiynkszościowych ślónskich niy-Ślónzoków do dobrego gospodarzynio na Górnym Ślónsku i zaprzestanie darymnyj maskarady przeblykanio sie za Ślónzoków, to jes nojbardzi potrzebny Górnymu Ślónskowi proces społeczny, żeby tyn región przestoł dryfować.    

Dodóm jeszcze, że ta legitymizacjo jes blank zgodno z mojim „ustrojym” Ślónzoków ogłoszónym w internetowym „Gościu Katowickim” („Ustrój” Ślónzoków), bo sóm w ni spełnióne sztyry ślónske zasady: silezjocyntryzm, wiynkszość ludnościowo, warianty rozpoznawalne i synchrónizm.

Hasło działkowców

I jeszcze ło Katowicach, do kerych, żech sie przekludziół ze Siymianowic jeszcze przed upadkym kómuny. Zdowo sie, że Katowice chcóm być wsiowe na swoje własne życzynie, bo inaczy po co by sie wymyślały dzisiejszy prómocyjny przidómek: „Katowice - Miasto Ogrodów”. Podug mie łogrody tak pasujóm do prómowanio całych Katowic (a niy ino Giszowca), jak np. łogródki działkowe do prómowanio Warszawy.

Wielge miasto z rangóm Katowic miałoby mieć hasło prómocyjne, kere mo jakiś dynamizm i dowo dużo miejsca do zapełniynio pozytywnymi życzyniani, a nawet czymsik z lekim humorym, co zatym niy jes do chwolby, ale przinajmi jes prowdóm. Dlo Katowic takim hasłym może być: Katowice - Miasto Dobrych Dniów.

Jak ftoś widzi, jaki wiejski spokój się robi w Katowicach ło szósty godzinie po połedniu, po wyjechaniu wszystkich, co sam ino robióm, to rozumi, że w tym wielgim mieście na razie ino dni sóm dobre - jak sam dudni życie.